Skarby Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno – Spożywczego w Szreniawie
Handlarka, czyli taksówka dla zwierząt
Paweł Boner
W bogatej kolekcji pojazdów rolniczych szreniawskiego Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno – Spożywczego w Szreniawie znajdziemy solidny wóz konny o nietypowym dziś kształcie: duży, z odkrytą górą, otwieranymi drzwiami i wyraźnie wyodrębnionym od przestrzeni „pasażerskiej” stanowiskiem woźnicy. To handlarka, pojazd przystosowany do przewozu zwierząt gospodarskich, pochodzący z gospodarstwa w Śremie.
Mianem handlarki określano grupę pojazdów zaprzęgowych, przeznaczonych do przewożenia zwierząt, płodów rolnych, mleka, oleju, chleba, czy mięsa do np. zakładu przetwórczego, czy do końcowego odbiorcy na rynek. Szreniawska handlarka została zbudowana – jak się przypuszcza – w dwudziestoleciu międzywojennym w Fabryce Narzędzi i Wozów Rolniczych Malinowskiego w Śremie, czyli w „Fabryce Pana Stanisława Malinowskiego w Śremie”, produkującej wozy konne i narzędzia dla rolnictwa (a w czasie wojny, już pod niemieckim nadzorem, wozy taborowe dla wojska – wtedy nazywała się „Maschinenfabrik und Eissengiesserei St. Malinowski, komm. Verw. E. Jaehn, Schrimm”). Fabryka działała – zmieniając często nazwę i ulegając upaństwowieniu do 1958 roku (wówczas nosiła nazwę Wielkopolskie Zakłady Przyczep i Wozów w Śremie), a po przejęciu przez Śremskie Przedsiębiorstwo Metalowe i Odlewnia w Śremie do 1964, gdy została zlikwidowana.
Wóz mógł zapewne przewieźć większą świnię, albo kozę, osła, czy cielę. Skonstruowany jest na kształt prostokątnej, rozszerzającej się ku górze wanny, przed którą wyznaczono wygodne miejsce dla woźnicy, Jego siedzenie ma niewielkie poręcze, sporo miejsca na nogi – a więc zapewne też na niewielki bagaż, a od przestrzeni ładunkowej oddzielone jest solidnym przepierzeniem. Ściany wozu są konstrukcji drabiniastej, czy czym mniej więcej do wysokości dwóch trzecich obite są od wewnątrz deskami, by przewożone zwierzęta nie mogły się zaklinować, czy uszkodzić.
Na lewej burcie wozu zbudowano drzwi, blokowane okuciami, a otwierane za pomocą klamki.
Wóz ma dwie osie, duże szprychowe koła i dzięki resorom na obu osiach, zapewniał pewien komfort jazdy. Ma także solidną latarnię z lewej strony, na zewnętrznej stronie burty, w zasięgu ręki woźnicy. Na lewej burcie zachowało się także nazwisko – Tomaszewski Stefan, Śrem – należące prawdopodobnie do ostatniego właściciela.
Dziś handlarka jest eksponatem muzealnym, zachowanym w bardzo dobrym stanie. Pojazd jest opisany w taki sposób, by mogli poznać go goście niewidomi lub niedowidzący: na tabliczce opis sporządzony jest alfabetem Braille’a, a obok niego sporządzono tabliczkę z płaskorzeźbą jego sylwetki.
